دودمان ایسین

ایسین، در دو سده پس از سقوط دودمان سوّم اور، به صورت نیرومندترین شهر سومر درآمد. اِنسی های ایسین ادعا دارند که بر سراسر سومر و اکّد فرمان می رانده اند اما در واقع، قلمرو آنها دربرگیرنده شهر-کشورهای کوچک بود. پادشاهان ایسین خود را جانشینان راستین پادشاهان اور می پنداشتند و عنوان "شاه اور، شاه سومر و اکّد" را برای خویش برگزیدند. شهر ایسین، وقف خدابانو نی-نین-سی-نا بود.

ایشبی-اِرا (2.017 - 1.985 ق.م) پایه گذاردودمان ایسین بود. او همان کسی است که در آغاز از سوی اِبی-سین (2.029 - 2.004 ق.م)، واپسین شاه دودمان سوّم اور، به حکمرانی نیپّور و ایسین گماشته شد، اما پس از چندی خیانت کرده، اعلان استقلال نمود و دست به تصرّف سرزمین هایی زد که در اختیار شاه اور بود. گفته می شود که او از تخمه سومریان نبوده بلکه شاید، یک اکّدی ساکن ماری بوده باشد. او قلمرو پادشاهی خود را، زمانی که اِبی-سین هنوز پادشاه رسمی دودمان سوّم اور بود، از هامازی در عیلام تا آبهای خلیج فارس گستراند. سرانجام عیلامیان حمله کردند، دولت سوّم اور سقوط کرد و عیلامیان در آن جا یک پادگان نظامی برپا اسختند (2.004 ق.م).

در سال 1.998 ق.م ایشبی اِرا شاه ایسین، بر پادگان نظامی عیلامیان در اور استیلا یافت و عیلامیان را از آن شهر بیرون رانده، اور را به پادشاهی ایسین منظم نمود. سپس به بازسازی شهر و نیایشگاه های آن پرداخت و خود را "شاه اور، سومر و اکّد" خواند.

گیمیل-ایلیشو پسر و جانشین ایشبی-اِرا (1.984 - 1.975 ق.م) که بر اور نیز پادشاهی می کرد، می گوید که نانار خدای اور را از انشان بازآورد (1.984 ق.م). وی نمی گوید که آیا این کار را با توسل به نیروی نظامی انجام داده یا به تدبیر و سیاست؛ اما گمان می رود که از راه دوّم بوده باشد. او همچنین شهر اور را که بواسطه تهاجم عیلامیان در 2.004 ق.م ویران گشته بود، بازسازی نمود.

دوران پادشاهی ایدین-داگان (1.974 - 1.955 ق.م) پسر گیمیل-ایلیشو، یکی از دوره های صلح و آرامش در سومر بود. در ان دوره سیپّار نیز در اختیار دولت ایسین درآمد.

ایشمه-داگان (1.954 - 1.936 ق.م) پسر ایدین-داگان، بعنوان "شاهی که در سرزمین سومر عدالت برپا کرد" نامیده می شد. شاید به اصلاحات اجتماعی و/یا اقتصادی او اشاره داشته باشد. او در نبردی د شهر کیش، به احتمال با آشوریان، مجبور به عقب نشینی شد.

پسر و جانشین ایشمه-داگان، لیپیت-ایشتار (1.935 -  1.925 ق.م) بود. او مجموعه قوانین 40 مادّه ای تازه ای انتشار داد. همچنین به گونگونوم اِنسی لارسا  (1.933 - 1.906 ق.م) اجازه داد تا برای دفع خطر اَموری ها، شهر اور را تسخیر کند (1.925 ق.م). از دست رفتن اور، حیثیت ایسین را کاهش داد.  می توان گفت که او واپسین شاه نیرومند ایسین بوده است. لیپیت-ایشتار در همان سال تسخیر اور توسط لارسا، درگذشت.

اور-نینورتا شاه بعدی ایسین (1.924 - 1.897 ق.م) یک غاصب بود و در نبردی با آبی-ساره شاه لارسا (1.906 - 1.895 ق.م) کشته شد. بورسین (1.896 - 1.874 ق.م) پسر اور-نینورتا، و لیپیت-اِنلیل (1.874 - 1.869 ق.م) شاهان بعدی ایسین بودند. «ایرّا-ایمتی» (1.869 - 1.861 ق.م) دیگر غاصب تخت و تاج ایسین بود. او در نبردی با سومو-اِل شاه لارسا (1.895 - 1.866 ق.م)، شهر نیپّور را از دست داد و از آن پس تنها بر شهر ایسین حکمرانی داشت.

در میان دو رود رسمی کهن وجود داشت که چنانچه فال بدی پیش می آمد، یک شخص غیر اشرافی را به تخت می نشاندند و فردای آن روز وی را می کشتند تا بدین سبب، خطر از شاه بگذرد. در واپسین روز پادشاهی ایرّا-ایمتی نیز چنین پیش آمد. شخصی به نام اِنلیل-بانی را به تخت نشاندند اما از بخت بد، همان شب، شاه ایسین مرد و اِنلیل-بانی روز بعد خود را شاه ایسین خواند. از آن پس، گویی دوره ایسین نیز به سر آمده است. از پادشاهان بعدی جز نام و مدت پادشاهیشان چیزی نمی دانیم. زامبیا (1.837 - 1.834 ق.م)، ای-تِر-پیشا (1.834 - 1.831 ق.م)، اور-دو-کو-گا (1.830 - 1.828 ق.م)، و سین-ماگیر (1.828 - 1.817 ق.م) که خراجگذار لارسا شد، و واپسین اِنسی شهر ایسین، دامیک-ایلیشو (1.817 - 1.794 ق.م) نیز که خراجگذار لارسا بود، سرانجام از لارسا شکست خود و ایسین به تسخیر پادشاهی لارسا درآمد و دودمان ایسین سقوط کرد.