نبرد نهریا
زمانی که سوپیلولیومای یکم (سده 13 ق.م) میتانی را تسخیر کرد دو ایالت (آلپّو و کارکمیش) را ایجاد و بخش بزرگی از خاک آن پادشاهی را میان همپیمانانش تقسیم کرد. باقیمانده آنچه که در گذشته امپراتوری میتانی بود، بعنوان یک ایالت خراجگذار هیتی، استقلالش را نگاه داشت و هنیگالبات خوانده می شد. این گسترش بزرگ قدرت هیتی، واپسین سبب جنگ میان هیتی ها تبار از یک سو، و آشوریان از سوی دیگر بود و هر یک بر آن بودند تا این خلاء را که از نبود میتانی ایجاد شده بود، اشغال کنند.
زمانی در طی دوران پادشاهی مورسیلی سوّم پادشاه هیتی، هنیگلبات توسط امپراتوری آشور تسخیر گشت و آشوریان کنترل کرانه خاوری رود فرات را به دست آوردند. از این رو، زمانیکه هاتوسیلی سوّم، برادرزاده اش مورسیلی سوّم را برکنار و تاج و تخت را تصاحب کرد، مجبور شد تا میتانی را بعنوان ایالت خراجگذار هیتی برای همیشه از دست داده و به آشور واگذار کند.
گسترش آشوریان به درون سوریه، تحت فرماندهی توکولتی-نینورتای یکم ادامه یافت و بحران میان هاتی که بر سرزمین های نایری - که آشوریان آرزوی دستیابی به آنها را داشتند - نظارت داشت و آشور، شدت گرفت. هیتی ها این پیشرفت آشور را یک حمله آشکار به مرزهای امپراتوری خویش تلقی می کردند و در نتیجه تحت پادشاهی تودهالیای سوّم، پسر و جانشین هاتوسیلی سوّم، وارد جنگ با آشور شدند. این موضوع به نبرد بزرگی منجر گشت که امروزه با عنوان نبرد نهریا شناخته شده است. تاریخ دقیق این مبارزه مشخص نیست.
پیامد
مبارزه میان این دو قدرت بزرگ در همسایگی نهریا در منطقه دجله رخ داد و آشوریان یک پیروزی قطعی به دست آوردند که به آنها اجازه می داد تا منطقه نایری را ضمیمه امپراتوری خود کنند و 40 فرمانروای بومی آن را که در برابر پیشرفت آشوریان به این سرزمین مقاومت می کردند، اخراج نمودند. این پیروزی آشوریان، پایه های دولت هیتی را آن چنان به لرزه درآورد که تودهالیای سوّم پادشاه آن، در وضعیت مشکلی قرار گرفت و با چندین شورش داخلی علیه پادشاهی اش روبرو شد. یکی از این شورش ها، کوششی بود که توسط کورونتا، پسر موواتالی دوّم و برادر جوان تر پادشاه برکنار شده هیتی، مورسیلی سوّم، برای کودتا انجام گرفت. تودهالیای سوّم سرانجام توانست بر همه این گردنکشان پیروز شود و مقام پادشاهی هاتی را نگاه دارد.
گرچه منابع آشوری اظهار می کنند که آنها پس از نبرد، 28.800 اسیر هیتیایی گرفتند (هرچند این ممکن است اغراق آمیز باشد)، اما این نبرد در دراز مدت هیچ پیامد قابل توجهی برای هیتی ها نداشت، زیرا توجه آشور پس از آن به تسخیر بابل معطوف شد؛ طرحی که آشور منابع زیادی را در آن به کار گرفت تا بتواند مرزهای باختری خود را گسترش دهد. بنابراین، بقایای امپراتوری هیتی واپسین سالهای خویش را در صلح گذراند تا آنکه سرانجام با هجوم "مردمان دریا" از هم فروپاشید (حدود 1178 ق.م).
همچنین بخوانید
دوره پادشاهی میانه آشور
جستارهای وابسته
منبع